Debiut świetnie piszącej młodej architektki Aleksandry Gordowy. Analiza nudy jako niespodziewanie produktywnego budulca i narzędzia służącego do konstruowania przestrzeni mieszkalnej. Brawurowa propozycja odwrócenia schematów w jakich zwykle toczy się rozmowa o jakości zamieszkiwania.
Wiosną 2020 roku załomotała do naszych drzwi, a my zrobiliśmy bardzo dużo, by ją przepędzić. Nawet chleby zaczęliśmy piec. Nuda – boimy się jej jak ognia. Aleksandra Gordowy sprawdza co by się stało, gdybyśmy jednak wpuścili ją do domu i pozwolili się jej rozgościć. Nie można tej książki czytać przez pryzmat pandemii (powstała przed nią), ale po prostu nie wolno jej nie przeczytać, jeśli chcemy, by świat, po pandemii był lepszy. Bo „nuda pomaga nam dostrzec, że często niewygodnie siedzimy” (powiesiłem sobie to zdanie nad biurkiem) – napisał o książce Filip Springer, autor znakomitych reportaży o społecznym oddziaływaniu architektury.

W książce znalazły się także teksty znawczyń problematyki mieszkaniowej: socjolożka Joanna Erbel pisze o perspektywach innowacyjności w sferze zaspokajania potrzeb jakie współcześnie są związane z zamieszkiwaniem, architektka i urbanistka Agata Twardoch z perspektywy profesjonalistki od lat zaangażowanej w propagowanie dostępnego budownictwa mieszkaniowego, promotorka kooperatyw mieszkaniowych, cohousingu i idei prawa do mieszkania.

O AUTORCE: Aleksandra Gordowy skończyła studia inżynierskie na Politechnice Gdańskiej oraz magisterskie na Uniwersytecie Technicznym w Delft. Studiowała również w Stuttgarcie w Niemczech oraz w Horsens w Danii. Obecnie mieszka i pracuje w Berlinie. Książka powstała na podstawie pracy dyplomowej nagrodzonej pierwszą nagrodą w pierwszej edycji konkursu PUM: Przestrzeń Użytkowników i Mieszkańców, zorganizowanego przez PFR Nieruchomości w 2019 r. we współpracy z partnerami – Fundacją PFR i wydawnictwem Fundacji Bęc Zmiana.

Patroni publikacji: „Architektura i Biznes”, „Magazyn Miasta/ Cities Magazine”, „RZUT”, „Autoportret”, Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej

Aleksandra Gordowy: CODZIENNOŚĆ NUDY. DOM JAKO PRZESTRZEŃ PRODUKTYWNA I NIEPRODUKTYWNA
Wydawca: Fundacja Bęc Zmiana, PFR Nieruchomości
Publikacja powstała dzięki wsparciu Fundacji PFR
Projekt graficzny: Noviki Post Studio

Pojawienie się różnorodnych praktyk określanych jako street art zwiastuje zmianę stosunków władzy w sferze produkcji kulturalnej. Autor, odwołując się do socjologicznego pojęcia „obiegu” przekonuje, że street art stanowi nowy popularny społeczny obieg artystyczny mocno powiązany z realiami kultury uczestnictwa.

Książka powstała na bazie pracy doktorskiej, nagrodzonej w konkursie im. Inki Brodzkiej-Wald na najlepszą rozprawę w dziedzinie humanistyki dotyczącą współczesności

dr Łukasz Biskupski – adiunkt w katedrze Wiedzy o Filmie i Kulturze Audiowizualnej Uniwersytetu Gdańskiego. Filmoznawca i doktor kulturoznawstwa. Współzałożyciel i członek Łódzkiego Stowarzyszenia Inicjatyw Miejskich Topografie. Zajmuje się przemianami kultury wizualnej, a także historią kina i kultury popularnej. Laureat nagrody im. Inki Brodzkiej-Wald za najlepszą rozprawę doktorską z dziedziny humanistyki dotyczącą współczesności.

Partner: Uniwersytet SWPS w Warszawie

Wyobraź sobie co byłoby, gdyby obywatele mogli inicjować i realizować wielkie wizje urbanistyczne zupełnie oddolnie? I gdyby dysponowali środkami, by swoje plany skutecznie wdrażać i chronić? Czy byłoby to zagrożeniem, czy nową szansą dla planowania miast? Jak stworzyć narzędzie, które pozwalałoby zrzeszać koalicjantów, budować trwałe relacje z lokalnymi władzami publicznymi, współdecydować o wydatkowaniu miejskich środków? Dzisiaj każda grupa kombinuje, jak może: zawiązując nieformalne porozumienia, podpisując listy intencyjne, odwołując się do lokalnych partnerstw i inicjatyw. Czy możliwe jest jednak wprowadzenie współzarządzania jako narzędzia urbanistycznego?

Od zapowiedzi podważenia powszechnie panującego przekonania, przez szczegółową analizę przypadku, do prawdziwego spotkania z bohaterami, autentycznymi twórcami Szlaku, Artur Jerzy Filip zamienia na ogół nudnawą dla nieprofesjonalnego czytelnika pracę naukową w trzymającą w napięciu lekturę na pograniczu literatury faktu i fascynującej wizji.
Profesor Konrad Kucza-Kuczyński, Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej (fragment recenzji)

O autorze:
dr Artur Jerzy Filip – badacz i praktyk innowacyjnych form międzysektorowego współzarządzania projektami miejskimi. Studiował na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej oraz w Pratt Institute w Nowym Jorku. Swoją rozprawę doktorską poświęcił amerykańskim oddolnym grupom partnerskim działającym na rzecz realizacji wielkoprzestrzennych projektów urbanistycznych. Stypendysta Polsko-Amerykańskiej Komisji Fulbrighta, Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Miasta Stołecznego Warszawy. Adiunkt na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej oraz stały współpracownik Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie.

NIEWIDZIALNE MIASTO. Fenomen społeczny ignorowany przez władze miejskie i badaczy społeczeństwa. Są to codzienne i prozaiczne działania mieszkańców, którzy przeobrażając przestrzeń, współkształtują miasto, odciskając swoje piętno w jego architekturze, ikonosferze oraz przestrzennej i funkcjonalnej organizacji. Takie na pozór nieważne aktywności wypełniają miasto tym, czego potrzebują sami mieszkańcy oraz ożywiają je i tworzą zeń przestrzeń życia. Wszystkie te spontaniczne działania pokazują, czego w mieście brakuje – są więc nie tylko materializacją ludzkiej kreatywności, ale też formą, poprzez którą artykułuje się potrzeby i krytykuje miejskie władze.

Redakcja: Marek Krajewski
Teksty: Monika Brzozowska-Brywczyńska, Marcin Drabek, Rafał Drozdowski, Tomasz Ferenc, Piotr Jakub Fereński, Maciej Frąckowiak, Katarzyna Kalinowska, Bogna Kietlińska, Marek Krajewski, Piotr Luczys, Krzysztof Olechnicki, Michał Podgórski, Waldemar Rapior, Łukasz Rogowski, Monika Rosińska.

Na początku tej książki jest chaos. Chaos jako sama Warszawa, czyli pełna problemów przestrzeń miejska, oraz „chaos” jako słowo-klucz, którego używamy, by ją krytykować. Demaskując pojęcie „chaosu” jako ideologiczny wytrych, a nawet rodzaj teorii spiskowej, autorka analizuje systemowe porządki, które skrywają się za pozornym chaosem Warszawy: od logiki przestrzennej globalizacji po nieudane projekty reform, od upadku kooperatyw ogrodniczych na Białołęce po kredyty we frankach i lokalny szowinizm, od przedwojennej „akcji terenowej” Starzyńskiego po legalistyczne fikcje reprywatyzacji. Czy warszawski chaos przestrzenny jest rzeczywiście „ustawowo zaprogramowany”? Co miało pierwotnie powstać w miejscu osiedla Derby na Białołęce? Kto nam ukradł konflikt o własność? Książka ta nie jest tylko systemową analizą najistotniejszych procesów, które ukształtowały przestrzeń Warszawy po 1990 roku. Jest również autoanalizą nas samych jako miejskiej wspólnoty, która – żyjąc w mieście – interpretuje jego przemiany.

Filozofia muzyki, jak i w ogóle filozofia sztuki, nie jest zakorzenioną dyscypliną akademicką. Wyłania się raczej sporadycznie w pewnych historycznych okolicznościach, kiedy dochodzi do decydujących zmian w praktyce muzycznej i konieczne staje się określenie na nowo, czym jest muzyka. Tak było w przypadku symfonii, która wykształciła się jako gatunek ponad dwieście lat temu i zmieniła znaczenie muzyki instrumentalnej. Coś podobnego miało miejsce sto lat temu wraz z odejściem od tonalności, kiedy narodziła się idea Nowej Muzyki jako współczesnej muzyki artystycznej. Wydarzeniem, które dzisiaj kieruje zainteresowanie filozofii w stronę muzyki, jest rewolucja cyfrowa. Kwestionuje ona dominujący wzór autoopisu muzyki oraz jej rzeczywistą ambicję artystyczną. Rewolucja cyfrowa w Nowej Muzyce jest tematem niniejszej analizy muzycznofilozoficznej.

W książce „Rewolucja cyfrowa w muzyce. Filozofia muzyki” Harry Lehmann opisujące estetyczne i instytucjonalne konsekwencje przemian technologicznych w nowej muzyce. Od czasu ukazania się wersji niemieckiej w 2012 roku publikacja pozostaje przedmiotem kontrowersji. Sceptycyzmowi części środowiska towarzyszy entuzjazm młodych kompozytorów, przedstawicieli pokolenia „cyfrowych tubylców”, na których twórczości Lehmann się skupia.

Harry Lehmann – filozof, mieszka i pracuje w Berlinie. W swych pracach teoretycznych zajmuje się zjawiskami z pól estetyki, filozofii sztuki, filozofii, muzyki, teorii systemów i teorii społecznej. Autor artykułów krytycznych i esejów o sztuce współczesnej, literaturze i nowej muzyce.

„Prawda jest konkretna” – to hasło, napisane wielkimi literami, widniało nad biurkiem Bertolta Brechta podczas jego duńskiego wygnania. W czasie politycznych zawirowań maksyma ta nie pozwalała Brechtowi zapomnieć o otaczającej go rzeczywistości. Jaką rolę może odegrać sztuka w społecznych i politycznych bojach? Czy może stać się narzędziem kształtowania świata, a nie tylko jego odbiciem?

Czy nowoczesność, indywidualizm i miejskość są rzeczywiście europejskimi wynalazkami? Czy kapitalizm powstał wraz z brytyjską rewolucją przemysłową? Czy rok 1989 faktycznie był przełomowy, a Amerykanie wygrali zimną wojnę? W którym momencie ludzie zamieszkujący tereny współczesnej Polski wkroczyli w nurt globalnych dziejów? Najczęstsze odpowiedzi na tego rodzaju pytania prowadzą nas w te same miejsca. Ze względu na to, że nasza zbiorowa uwaga była przez długi czas skierowana na Zachód, przez jego pryzmat patrzyliśmy na samych siebie. Ta książka pozwala spojrzeć na nas samych z nowej, globalnej perspektywy.

„Autor odkrywa przed nami nieznaną, zaskakującą historię kapitalizmu, a w konsekwencji także alternatywne dzieje pieniądza, przemysłu, własności, pracy, chłopów i miasta. Nie otrzymujemy kolejnej wersji «moralnej krucjaty» przeciw kapitalizmowi; stawką bowiem jest próba ukazania jego mechanizmów i skomplikowanej (poli)genezy. Autor pracy pewnie prowadzi nas przez pajęczynę bardzo różnych miejsc, takich jak Kalahari i Kurpie, Detroit i Giecz, Dubaj i Łódź. Śledzi ich powiązania, czasem bardzo dyskretne. Przekonujemy się, że kapitalizm wynajdywano wielokrotnie i to bynajmniej nie w ramach «starego świata», ale gdzie indziej, w przestrzeni cywilizacji chińskiej i arabskiej, dla której Europa była regionem peryferyjnym, ubogim, niezbyt atrakcyjnym. Znaczącym walorem książki jest i to, że została napisana dobrą, komunikatywną, a czasem też piękną polszczyzną”.

prof. Waldemar Kuligowski

O Autorze

Kacper Pobłocki jest antropologiem społecznym. Kształcił się w United World College of the Atlantic (Wielka Brytania), University College Utrecht (Holandia) oraz Central European University (Węgry). Jego praca doktorska pt. The Cunning of Class – Urbanization of Inequality in Post-war Poland (2010) została wyróżniona nagrodą Prezesa Rady Ministrów. Autor tekstów z zakresu studiów miejskich, antropologii porównawczej i ekonomicznej oraz historii społecznej. W 2009 roku stypendysta kierowanego przez Davida Harveya ośrodka The Center for Place, Culture and Politics przy The City University of New York. Współautor książki Anty-bezradnik przestrzenny – prawo do miasta w działaniu (2013, nagroda im. Jerzego Regulskiego) oraz współredaktor książki Architektura niezrównoważona (2016). Pracuje w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz w Centrum Europejskich Studiów Lokalnych i Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego.

Normy widzialności. Tożsamość w czasach transformacji Magdy Szcześniak to podróż do lat 90. śladami wizerunków „normalności” – od biznesmenów ze zdjęć stockowych, przez podróbki zachodnich towarów, po wyklęte białe skarpetki. „Normalność”, słowo-klucz polskiej transformacji, to nieprecyzyjne, ale wygodne pojęcie przywołujące powab Europy, Zachodu, właściwego i rzekomo neutralnego porządku (gospodarczego, społecznego, estetycznego).Uznaje się ją za stan „naturalny”, który pojawia się samoistnie wraz ze zmianą systemową. Jednocześnie w latach 90. normalność była czymś, czego należało się nauczyć poprzez uważne naśladowanie zachodnioeuropejskich wzorów i standardów, których źródłem były przede wszystkim krążące w transformacyjnej sferze publicznej obrazy. Magda Szcześniak opisuje m.in. wyłanianie się dominującego wizerunku polskiej klasy średniej oraz przygląda się dyskusjom o wizerunku nowoczesnego „geja” wewnątrz zmarginalizowanej mniejszości seksualnej.

DR MAGDA SZCZEŚNIAK – kulturoznawczyni, pracuje w Instytucie Kultury Polskiej UW. Bada polską transformację po 1989 roku, ze szczególnym uwzględnieniem przemian kultury wizualnej i sfery publicznej. Zajmuje się teorią tożsamości, studiami gender i queer, teorią krytyczną, historią kultury polskiej XX wieku oraz sztuką współczesną. Stypendystka Fundacji Fulbrighta oraz Narodowego Centrum Nauki. Redaktorka pisma "Widok. Teorie i praktyki kultury wizualnej". Laureatka Nagrody Naukowej tygodnika "Polityka" 2017.
Książka ukazała się w Serii Wizualnej wydawwanej przez Fundację Bęc Zmiana we współpracy z Instytutem Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego.

Paul Thompson, Joanna Bornat, Głos przeszłości. Wprowadzenie do historii mówionej

To jedna z najbardziej wpływowych i inspirujących książek dotyczących historii mówionej. Co stanowi istotę metody historii mówionej jako źródła wiedzy? Jakie są jej relacje z innymi dyscyplinami? Jak przygotować się do rozmów i w jaki sposób prezentować ich efekty? Głos przeszłości odpowiada na te i wiele innych pytań. Zawiera też przegląd inspirujących projektów wykorzystujących nagrania historii mówionej realizowanych w różnych zakątkach świata.

To obowiązkowa lektura dla wszystkich, którzy już zajmują się historią mówioną. Dla pozostałych może stanowić świetną zachętę do rozpoczęcia tej przygody.

Głos przeszłości łączy ducha idealizmu czasów nadziei z dzisiejszymi problemami społecznymi i słownictwem. Książka stanowi pomoc dla specjalistów od historii mówionej, narracji biograficznej oraz realizatorów projektów lokalnych z całego świata. Oryginał ukazał się w czterech wydaniach – ostatnie, które stało się podstawą polskiego tłumaczenia, chwyta rozwój w badaniach z zakresu historii mówionej, czego świadectwem są setki książek, artykułów, a także dzieł cyfrowych, co stanowi o znaczeniu internetu jako nowego środka komunikacji. Historia stała się bardziej demokratyczna, dostępna i zrozumiała.

"Historia mówiona i narracje biograficzne polegają na wysłuchiwaniu i rejestrowaniu ludzkich wspomnień i doświadczeń życiowych. Wykorzystuje się je w wielu formach pracy historycznej, społecznej czy politycznej, podejmowanych przez animatorów społeczności lokalnej (community workers), badaczy, historyków, antropologów, socjologów, etnologów, psychologów i innych. Historię mówioną i narracje biograficzne można prezentować w postaci filmów, audycji radiowych i telewizyjnych, ścieżek edukacyjnych, książek, stron internetowych, wystaw w muzeach i innych miejscach; można je też archiwizować i udostępniać wszystkim zainteresowanym.

(...) Nastąpił też rozwój różnych dziedzin badań naukowych, takich jak badania nad pamięcią i analiza narracyjna, które mogą dostarczyć nowych metod prowadzenia wywiadów i ich interpretacji, chociaż do tej pory miały tylko ograniczony wpływ na praktykę. Mamy wreszcie nowe formy działań wykorzystujących ustne wspomnienia, ale w inny sposób i w innym celu: pracę nad wspomnieniami pomagającą osobom starszym, dramę opartą na wspomnieniach oraz – to najbardziej uderzająca forma – komisje prawdy, których celem jest ułatwienie politycznego i osobistego pojednania poprzez umożliwienie ludziom przedstawienia ich trudnych wspomnień".

fragment przedmowy

Publikacja wprowadza nowe pojęcia oraz horyzonty myślenia o miastach jako systemach złożonych. Zawarte w niej teksty przybliżają pojęcie emergencji, odnoszą się do nieprzewidywalnego procesu transformacji miejskiej. Zamieszczone w książce fragment badań z zakresu socjofizyki i symulacji zachowań zbiorowych pokazują możliwości symulacji ruchu pieszych w określonej przestrzeni architektonicznej jako narzędzia wspomagającego diagnozę i optymalizację zarządzania infrastrukturą miejską.